”TERA’… tera’… tera’…” na’-kana’ kene’ aorak perak nangale apoy se tera’. Alonca’, apa’-kopa’. Kabbi oreng asorak. Sajan malem, sowarana ekaedhing sajan ramme. Ekaedhing sampe’ ka paleng bara’na kampong.
Ke Rustam agella’ matao jajaranna gigi se ngakoneng ecapo’ ngebbulla roko’ ngabas bunga ka tera’na apoy se raja. Ropana, sajan malem apoyya sajan raja. Ta’ ngantos kene’na apoy, Ke Rustam lako ngontalagi kajuwan-kajuwan raja se kerreng ka dhalem tomang raja se ekoca’ pangobbaran. Apoy sajan raja bila eontalagi kaju. Barnana ngamera soga’ nambai tera’ ka seddi’na.
Lakar la kabiyasa’na reng-oreng e tang kampong kaangguy agabay gubuk bila abangona roma. Ngobbar bato sampe’ ancor daddi gubuk. Biyasana pangobbaran ekale sampe’ korang lebbi dhumeter dhalemma. E attassa ebangon geddhung kaangguy nyoson bato-bato se eobbara.
Lobang hasella ngale eesse’e kajuwan kaangguy marabak apoy. Ngobbar biyasana elakone sampe’ pan-barampan are sampe’ terbi’ (to-batona la padha ekello’ apoy keya) ban para’ daddiya gubuk. Bila la terbi’ pan-barampan kale, buru ngobbarra eambuwagi. Pas to-bato edhantos sampe’ ancor daddi abu.
Tape, sateya la rangrang oreng ngobbar. Molae gubuk ban pakakas abangon roma laenna gampang ebelli. Ngobbar akantha reya la molae ta’ eangguy. Reng-oreng ango’an mele se gampang ekalako etembang mo’-emo’ ngobbar. Raja lako, cakna.
Reng-oreng daddi manossa se lebbi senneng ngangguy barang se nyaman ngangguy. Dhari gi’ kene’ sampe’ sateya la aomor petto bellas taon. Areya buru ka dhukaleyanna sengko’ nangale oreng ngobbar. Se lamba’ sengko’ la kaloppae ka jarna’na kabadha’an e bakto jareya. Polana sengko’ gi’ aomor tello taonan otaba empa’ taon.
Sateya Ke Rustam se tamaso’ ka oreng-oreng seppo e tang disa andhi’ pangaterro maodhi’a pole otabana nga’-ngenga’na ka na’-kana’ ngodha ja’ kampongnga andhi’ kabiyasa’an se la molae edina, se anyama ngobbar.
Cakna Ke Rustam, dhari bakto ka bakto sajan sakone’ oreng lako akompol. Ju’-toju’ ngaso saellana mare atane. Otaba akompol nenggu TV e kon Pa’ Ji Rahem sampe’ tengnga malem. Aen-maen ka kon tatangga se teppa’na ngobbar. Long-nolonge tatangga se anye padhi. Molong bako, nampe, masat, nala, agulung, ban samacemma.
Poko’na lamba’ reng-oreng lako akon-lalakon areng-bareng. Sateya la emo’ bang-sebang e romana. Ta’ pate kalowaran. Na’-ana’na padha ta’ ebagi kalowaran kabbi. Mon pera’ en-maenan cokop melleagi, ma’le bisa amaen e romana.
E settong bakto, Ke Rustam acareta. Ca’na, na’-kana’na sengko’ ta’ padha ban na’-kana’na Ke Rustam. Sateya reng-oreng la emo’ e romana dibi’. Andhi’ TV bi’-dibi’ sebang. Nambai rangrang bakto kaangguy apol-kompol sabala tatangga’an enga’ malem sateya.
E are sabellunna, Ke Rustam la nyadhiya’agi sakabbinna kabutowan kalaban jarna’. Molae dhari messen to-bato se bagus kaangguy eobbar. Ju-kajuwan ngala’ eteggalla dibi’ ban nyare e gunong.
Sabban are Ke Rustam long-mapolong ngangko’ kaju sampe’ erassa’agi cokop. Marena jareya menta tolong ka Nom Rahmat ban tatangga se laen agabayagi pangobbaran se raja. ”Ce’ bungana rassana bisa apol-kompol pole,” oca’na Ke Rustam ka eppa’ samarena ngontalagi kaju.
”Pasang pole kajuna Ke Rustam… pasang pabannya’… pasaang…” oragga na’-kana’ dhari penggirra pangobbaran, ta’ enga’ ja’ bakto la talebat malem. Ta’ tako’ egigiri guru ban reng towana ame’ takethas se asakola’a. Ropana malem sateya lebbi ekaemane bi’ na’-kana’ etembang en-maenna e romana se rang-larang. Gi’ paggun aleburan amaen areng-bareng sakanca’an sabala’an.
Sajan esorong apoyya sajan raja. Sengko’ ro’-noro’ eppa’ ngontallagi kaju keya ka dhalem apoy. Weeerrrrr…. Monyena apoy se rabbang. Na’-kana’ perak agella’an sambi rot-nyorot polana kapanasan. Robana sajan paddhang eabas ecapo’ tera’na apoy.
Reng-oreng sajan ramme terro nengguwa. Padha kasambu’ polana abit ta’ nangale oreng ngobbar. Saellana jareya, apoy pangobbaran sajan rabbang. Tera’ ngebbul okos ka jauna. Bato-bato se eobbar konco’na la molae abarna ngamera aropa mardha. Laenna badha se gi’ celleng.
Sengko’ noro’ asorak. Arassa’agi kabadha’an enga’ sateya laa bit tadha’ e tang kampong. Sengko’ aromasa kerrong.
Saellana apoy la ta’ pate tera’, reng-oreng toju’ e sakalelengnga pangobbaran akompol sambi acareta tanena, bu-obuwanna, argana bako se modha, otabana mosem ojan.
Sengko’ dibi’ akompol abareng ca-kanca ban le’-ale’ acareta lajanganna Ari se pegga’ gella’ seyang sampe’ sateya ta’ etemmo panyaba’na. Embi’na Nom Sahri abudhu’ empa’. Ban caretana Mamat se ta’ gellem mare lebur ka Susmini, kompoyya Ke Rustam.
Neng sakejja’ Nye Ruma’ dhateng ngeba gaddhang se aesse lembur, tajin se egabay dhari parotta nyeyor ecampor gula mera. Kakanan se biyasana egabay bila badha oreng ngobbar. Lep-cellep sajan nambai kobassa ngakan lembur satobung.
”Sapa se gi’ ta’ melo?” Nye Ruma’ atanya.
”Sengko’ korang, Nye, heee,” Sukkur nyaot dhus-todhus. Kabbi oreng agella’.
”Iya, Kur. Satobung aggi’ ambu pas. Se laen me’ ta’ melo,” astana Nye Ruma’ emo’ naneng lembur. E seddhi’na Sutima nolonge adu’um lembur ka sabadhana oreng se dhateng. Kadhang sengko’ sambi alerek todhus.
Eker-pekker, tang disa la para’ kaelangana settong dadinan dhari banga seppo ja’ sakenga ta’ keng Ke Rustam nyoba’ nyambungagi pole. Ca’na tang guru, areya se ekoca’ melestarikan budaya’.
*)Mahasiswi Ekonomi Syariah Instika Guluk-Guluk, Sumenep.